Khi trở thành cha mẹ, nghĩa là bạn phải kiêm luôn vai trò bác sỹ cho con, phải học cách bắt bệnh mỗi khi trẻ có triệu chứng sức khỏe bất thường, từ cái hắt hơi, sổ mũi hay cơn ho, đau bụng… Bạn cũng phải biết cách xử lý những tình huống thông thường và đặc biệt phải nhận biết những dấu hiệu nguy hiểm của trẻ để đưa đến bác sĩ kịp thời. Để giúp cha mẹ nuôi dạy con tốt hơn, Blog Mẹ Xuka xin chia sẻ một căn bệnh quen thường gặp ở trẻ em: trẻ sơ sinh bị vàng da, mời các bạn theo dõi bài viết sau.
Những điều cần biết về chứng vàng da ở trẻ sơ sinh
Vàng da sơ sinh là do tăng bilirubin gián tiếp rất hay gặp, chiếm 25 – 30% ở trẻ đủ tháng và đa số ở trẻ non tháng. Bệnh thường xảy ra trong tháng tuổi đầu tiên nhưng nguy hiểm nhất là trong 2 tuần đầu. Vàng da sơ sinh có thể ở mức độ nhẹ (vàng da sinh lý) nhưng cũng có thể tiến triển nặng (vàng da bệnh lý). Nếu không phát hiện và điều trị vàng da bệnh lý kịp thời thì có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh (còn gọi là vàng da nhân) do bilirubin gián tiếp thấm vào não mà hậu quả là trẻ sẽ bị tử vong hoặc bị bại não suốt đời.
Theo bác sĩ Võ Đức Trí, Phó khoa Sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM), phụ huynh không nên chủ quan khi thấy trẻ bị vàng da. Đã có rất nhiều phụ huynh nhầm lẫn, nghĩ vàng da ở trẻ sơ sinh là bình thường và sẽ tự hết. Tuy nhiên, sau khoảng 10 ngày chưa hết họ mới đưa trẻ đi khám. “Lúc này, có những trẻ đã trong tình trạng nặng tổn thương nhân xám, bại não. Cũng không loại trừ nhiều trường hợp do giới hạn sinh lý và bệnh lý của vàng da không rõ ràng nên cha mẹ khó nhận biết”, bác sĩ Trí cho biết.
Đối với vàng da bệnh lý thì mức độ hồng cầu bị vỡ nhiều hơn. Ở những trẻ bị xuất huyết ở bụng, não, hoặc trẻ tăng chu trình ruột gan, thiếu men, bất đồng nhóm máu mẹ con sẽ làm mức độ vàng da nặng nề hơn.
Nếu vàng da xuất hiện ngày thứ nhất, hai sau sinh thì diễn tiến thường nhanh và trẻ dễ lâm vào tình trạng nặng. Có những trẻ ngày đầu mới vàng ở mặt nhưng đến ngày sau đã vàng qua bàn chân, bàn tay.
Bệnh vàng da ở trẻ nếu để quá một tuần sẽ nguy hiểm đến tính mạng trẻ, dễ gây ra các biến chứng do chất bilirubin tăng xâm nhập vào nhân xám não làm tổn thương não dẫn tới nguy cơ tàn tật, bại não ở trẻ. Do vậy, với vàng da sơ sinh nếu can thiệp trước khi tổn thương não thì bé sẽ hồi phục sức khỏe nhanh.
Thế nào là vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh?
Ở trẻ đủ tháng, bình thường thì vàng da được coi là sinh lý khi có đủ các tiêu chuẩn sau:
– Xuất hiện sau 24 giờ tuổi.
– Hết trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ non tháng.
– Mức độ vàng da nhẹ (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn).
– Vàng da đơn thuần, không kết hợp các triệu chứng bất thường khác (thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…)
– Nồng độ Bilirubin/máu không quá 12mg% ở trẻ đủ tháng và không quá 14mg% ở trẻ non tháng.
– Tốc độ tăng bilirubin/máu không quá 5mg% trong 24 giờ.
“Bệnh lý vàng da sẽ nặng dần theo phạm vi ảnh hưởng lên cơ thể trẻ. Cụ thể, nếu trẻ bị vùng đầu mặt cổ thì tình trạng nhẹ hơn còn nếu vàng da đến rốn, qua rốn hay vàng đến cả bàn chân, tay thì trẻ đã bị vàng da rất nặng. Có những trường hợp vàng da kèm sốt, lừ đừ, co giật, gồng cứng… và nặng nhất là trẻ sẽ tử vong”, theo Võ Đức Trí, Phó khoa Sơ sinh, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM).
Vàng da phải được coi là bệnh lý khi có bất thường từ một trong số các tiêu chuẩn trên, cần phải đưa ngay trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi để được chẩn đoán và điều trị VDSS ngay, càng sớm càng tốt để tránh xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh.
Thế nào là vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh?
Vàng da được coi là bệnh lý khi có bất thường từ một trong số các tiêu chuẩn sau:
– Vàng da đậm xuất hiện sớm;
– Không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ non tháng;
– Mức độ vàng toàn thân và cả mắt;
– Vàng da kết hợp các triệu chứng bất thường khác (trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật…);
– Xét nghiệm bilirubin trong máu tăng hơn bình thường.
Khi có các dấu hiệu vàng da bệnh lý như nói trên, cần phải đưa ngay trẻ đi khám bác sĩ chuyên khoa Nhi để được chẩn đoán và điều trị càng sớm càng tốt.
Nguyên nhân gây vàng da
– Vàng da sinh lý: Thường xuất hiện từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 4 sau khi trẻ mới sinh và khỏi trong vòng 10 ngày.
– Vàng da do nhiễm khuẩn: Hay gặp nhất ở trẻ mới sinh là nhiễm khuẩn rốn, nhiễm khuẩn da. Vàng da có thể xuất hiện sớm, hoặc muộn.
– Vàng da do người mẹ mắc giang mai: Vàng da thường nhẹ nhưng kéo dài, kèm theo gan to, lách to.
– Vàng da do virus: Chủ yếu là do virus gây bệnh viêm gan truyền từ mẹ qua nhau thai gây nên.
– Vàng da tan máu do bất đồng yếu tố Rh: Bệnh xảy ra khi người mẹ có yếu tố Rh(-), người bố có yếu tố Rh(+), con sinh ra có yếu tố Rh(+).
– Vàng da do tắc mật bẩm sinh: Nguyên nhân do đường mật bị teo nhỏ ở mức độ khác nhau.
Làm thế nào để phát hiện vàng da?
Phụ huynh cần theo dõi vàng da ở trẻ dưới ánh sáng mặt trời hằng ngày. đặc biệt sau khi sinh 1-2 ngày, quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi có ánh sáng. Dùng tay ấn vào vùng trán, mặt, ngực, bụng, trên rốn, dưới rốn, đùi, cẳng chân, bàn chân, bàn tay… của trẻ để xác định trẻ bị vàng da. Một số em bé da đỏ sẽ khó thấy, nên khi ấn vào thấy để lại màu vàng của da phía dưới chỗ ấn, không trắng như những trẻ khác thì cần cảnh giác, đây là cách nhận biết vàng da dễ nhất mà phụ huynh có thể lưu ý để theo dõi trẻ.
Quan sát một số biểu hiện bất thường của trẻ như quấy khóc, bú yếu, ngủ nhiều, nước tiểu ít và trong, không đi tiêu phân su.
Khi trẻ có biểu hiện nghi là vàng da, cần đưa đến bác sĩ để kiểm tra.
Vàng da được chia thành 2 mức độ:
– Nhẹ: Da hơi vàng ở mặt, thân mình; trẻ vẫn bú tốt
– Nặng: Da vàng sậm, lan xuống tay, chân; trẻ bú kém, bỏ bú; hoặc vàng da xuất hiện sớm, trong vòng 1-2 ngày sau sinh. Những trẻ sinh non, nhiễm trùng, sinh ngạt dễ bị vàng da nặng.
Một số yếu tố nguy cơ của hiện tượng vàng da sơ sinh
Một số trẻ sơ sinh có thể có những triệu chứng vàng da nặng hơn so với ở những trẻ sơ sinh khác. Nếu em bé sơ sinh của bạn có bất kỳ yếu tố nguy cơ sau đây, bạn hãy đưa bé đến thăm khám bác sĩ ngay để có thể theo dõi được mức độ bilirubin của bé chặt chẽ hơn:
– Trẻ đã có anh/chị em bị vàng da trước đó
– Trẻ tiểu tiện không đủ ướt tã và làm tã bẩn
– Bị bầm tím khi sinh
– Đẻ non
– Có hiện tượng vàng da sớm (trong vòng 24 giờ đầu tiên sau khi sinh)
– Mẹ có nhóm máu O hoặc nhóm máu Rh
Bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh có gây biến chứng nghiêm trọng hơn?
Nếu vàng da ở trẻ sơ sinh không được chữa trị thì mức độ bilirubin rất cao trong máu có thể gây ra tổn thương não. Tuy nhiên, vàng da ở trẻ sơ sinh thường được cha mẹ trẻ phát hiện và điều trị sớm, do đó các biến chứng này hiện nay đã trở nên rất hiếm.
Nhưng cha mẹ trẻ hãy đến bác sĩ ngay nếu:
– Da của bé ngày càng bị vàng nhiều hơn.
– Màu vàng ở mặt, mắt đã lan đến bụng, cánh tay hoặc chân của trẻ
– Vàng da kéo dài trên 15 ngày
– Em bé trở nên chậm chạp, khó thức dậy
– Bạn không thể cho bé ăn hoặc bú tốt, hoặc bé rất kén chọn ăn uống.
– Bé bị sốt hoặc khóc thét.
Xem thêm: Trẻ sơ sinh bị vàng da kéo dài là biểu hiện của bệnh suy giáp bẩm sinh rất nguy hiểm
Các phương pháp điều trị bệnh vàng da sơ sinh hiện nay?
Cho đến nay, tại các khoa Sơ sinh, bệnh vàng da sơ sinh được điều trị bởi ba phương pháp chính, đó là:
- Cung cấp đầy đủ nước và năng lượng (qua cho bú hoặc truyền dịch), truyền Albumine và dùng một số loại thuốc để gia tăng tốc độ chuyển hoá bilirubin gián tiếp.
- Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh hiệu quả nhất, an toàn, đơn giản và kinh tế nhất.
- Thay máu khi bé có triệu chứng đe dọa nhiễm độc thần kinh do Bilirubin trong máu tăng cao.
Các bác sĩ có thể sử dụng một, hai hay ba phương pháp cùng lúc tuỳ theo từng trường hợp.
Tại sao chiếu đèn có thể điều trị được bệnh vàng da sơ sinh? Khi nào có chỉ định chiếu đèn? Nên dùng loại đèn nào?
Sử dụng ánh sáng có bước sóng từ 400-500nm, cực điểm 450-460nm tương ứng với đỉnh hấp thụ của Bilirubine (ánh sáng màu xanh dương).
Chỉ định:
Xuất hiện sau 24 giờ tuổi.
- Vàng da tăng Bilirubine gián tiếp bệnh lý chưa có triệu chứng tiền nhiễm độc hay nhiễm độc thần kinh.
- Chiếu đèn dự phòng trong các trường hợp có nguy cơ vàng da sơ sinh như: non tháng, bầm dập nhiều, xuất huyết nhiều, bướu huyết thanh, bướu huyết xương, sọ to, trẻ có tán huyết…
Chống chỉ định: trong bệnh porphyrin/ niệu bẩm sinh, là một bệnh rất hiếm gặp.
Cách chọn dàn đèn: dàn đèn ánh sáng xanh dương có tác dụng tốt nhất, tiếp theo là ánh sáng xanh lá cây còn dàn đèn ánh sáng trắng có hiệu quả kém nhất.
Kỹ thuật rọi đèn: dùng đèn rọi vào da trẻ được cởi trần, có che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng. Có thể rọi đèn liên tục hay cách quãng, rọi đèn 1 chiều hay 2 chiều.
Tắm nắng cho trẻ có thể giúp điều trị bệnh vàng da sơ sinh không?
Ánh sáng mặt trời chỉ có thể giúp trẻ bị vàng da nhẹ mau hết hơn nhưng không thể điều trị kịp các trường hợp vàng da sơ sinh nặng.
Đối với các trẻ mới chớm vàng da thì có thể tắm nắng ấm mỗi sáng, nhưng nếu trẻ đã vàng da nhiều thì phải sớm đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa để được điều trị ngay.
Bệnh viện Từ Dũ đang triển khai chiếu đèn điều trị vàng da cho trẻ ngay tại phòng mẹ. Lợi ích của chương trình.
Đối với các trẻ đủ tháng bình thường, bú tốt mà chỉ bị vàng da bệnh lý mức độ nhẹ hoặc trung bình thì có thể được chiếu đèn tại phòng riêng của mẹ ở khu điều trị theo yêu cầu, dưới sự theo dõi của cả bác sĩ, nữ hộ sinh lẫn các thành viên trong gia đình.
Lợi ích của chương trình này là:
- Chiếu đèn sớm nên khi trẻ xuất viện thì đại đa số trẻ không còn nguy cơ vàng da nặng.
- Không phải cách ly mẹ con.
- Có thể tận dụng nguồn sữa mẹ tối đa, tránh mất sữa mẹ do trẻ phải xa mẹ.
- Gia đình được trực tiếp chăm sóc và theo dõi trẻ, tạo tâm lý yên tâm, tránh lo lắng cho mẹ và gia đình.
- Giảm bớt tình trạng quá tải tại khoa sơ sinh.
- Không có nguy cơ bị nhiễm trùng bệnh viện.
Lời khuyên của BS.Trần Minh Nguyệt
Như đã nói ở trên, nếu không phát hiện và điều trị vàng da bệnh lý kịp thời sẽ dẫn đến vàng da nhân, hậu quả là để lại di chứng bại não suốt đời, thậm chí tử vong. Do vậy, tốt nhất để phòng vàng da bệnh lý bằng cách các bà mẹ mang thai cần khám thai định kỳ, đặc biệt, các tháng cuối cần có chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý để không bị sinh non; khi sinh cần đến cơ sở y tế để được cán bộ có chuyên môn theo dõi và đỡ đẻ; Đối với các trẻ mới chớm vàng da thì có thể tắm nắng ấm mỗi sáng, nhưng nếu trẻ đã vàng da nhiều thì phải sớm đưa trẻ đi khám ở bác sĩ chuyên khoa Nhi để được điều trị ngay.
Tổng hợp thắc mắc và giải đáp của các bác sĩ nhi khoa liên quan đến bệnh vàng da sơ sinh
Cách kiểm tra bé có bị vàng da bệnh lý?
Hỏi: Em gái tôi vừa sinh con được 2 ngày tuổi. Quan sát kỹ bé tôi thấy có nhiều nốt sần sùi trên mặt và da có màu hơi ngả vàng. Tôi nghe nói nếu bị vàng da nặng em bé có thể bị tổn thương não không phục hồi…
Tuy nhiên, những người lớn tuổi khẳng định, em bé nào sinh ra cũng vậy, chỉ vài ngày là khỏi. Vậy xin hỏi, có dấu hiệu sớm nào để phân biệt giữa vàng da sinh lý và vàng da bệnh lý để chúng tôi có thể kịp thời đưa bé đi khám?
Bác sĩ Nguyễn Tiến Dũng, Trưởng khoa Nhi (BV Bạch Mai) trả lời:
Đúng là ở trẻ sơ sinh, hiện tượng vàng da rất phổ biến. Hầu hết trẻ sơ sinh sau sinh từ 2 – 3 ngày là bị vàng da, sau đó mức độ tăng dần cho đến ngày thứ 7 – 10 rồi hết. Nguyên nhân là do các hồng cầu trong máu bị vỡ quá nhanh, chuyển hoá thành Bilirubin – một chất có sắc tố màu vàng. Bilirubin càng nhiều trong máu, mức độ vàng da càng nặng hơn.
Với vàng da sinh lý, chất Bilirubin ở giới hạn thấp nên không gây ảnh hưởng gì tới sức khỏe của trẻ. Còn với vàng da bệnh lý, chất bilirubin vượt qua giới hạn cho phép, gan không đào thải kịp, bilirubin có nguy cơ thấm vào não (vàng da nhân) gây tổn thương não không hồi phục được. Vì thế, nếu xác định vàng da bệnh lý phải điều trị trước 7 ngày sau sinh để phòng nguy cơ tổn thương não.
Việc phân biệt được vàng da sinh lý và bệnh lý có ý nghĩa rất quan trọng, nhưng ranh giới giữa bệnh lý và sinh lý rất mong manh. Vậy nên, cha mẹ cần quan sát kỹ trẻ với các dấu hiệu sau:
– Hầu hết trẻ sơ sinh sau 2 – 3 ngày là bị vàng da sinh lý, còn nếu bị vàng da trong 1- 2 ngày sau sinh thì gần như 80 – 90% là vàng da bệnh lý. Còn trẻ sơ sinh sau ngày thứ 3 mới bị vàng da thì ít nguy hiểm hơn nhưng vẫn phải luôn quan sát để ý. Đặc biệt phải quan tâm đến vàng da ở trẻ sinh non vì não của những trẻ này chưa hoàn thiện nên dù lượng bilirubin dù thấp hơn ngưỡng cho phép thì đã phải chiếu đèn điều trị.
– Trẻ sẽ bị vàng da toàn thân, nhưng quan sát bằng mắt thường thì vàng da biểu hiện ở phần đầu nhiều nhất. Nếu chỉ vàng da ở trên đầu, nói chung là mức độ nhẹ. Nhưng nếu thấy vàng da ở bụng, rồi xuống tới chân thì mức độ bệnh đã rất nặng, cần phải đưa trẻ tới bác sĩ chuyên khoa nhi để được khám, xác định. Tốt nhất, thấy da vàng rõ ràng đến phần ngực, bụng thì cần đưa bé tới viện ngay.
Để phát hiện vàng da sớm, nên cho trẻ nằm ở phòng đủ ánh sáng tự nhiên, thường xuyên bế trẻ ra chỗ sáng để kiểm tra da toàn thân. Cũng có thể kiểm tra độ vàng da khi tắm cho trẻ, nhưng cần lưu ý kiểm tra trước khi cho bé xuống nước. Với trẻ sơ sinh, do da trẻ đỏ hồng hoặc đen khó nhận biết nên có thể dùng mẹo, lấy một ngón tay đè xuống vùng da của bé để làm giãn các mạch máu. Sau khi bỏ tay lên, vùng da đó trắng thì không sao, còn nếu thấy hơi có màu vàng thì cần theo dõi….
– Nếu trẻ vàng da chỉ ở phần đầu, nhưng là trẻ sinh non, hoặc vàng da phần đầu, ngực nhưng lại có các triệu chứng nôn trớ, bú khó khăn, bú kém, hay quấy, khóc, ngủ li bì hay có bất cứ những dấu hiệu nghi ngờ khác thì hãy đưa trẻ đi khám ngay lập tức. Mức độ nặng hơn trẻ có thể bị co giật, li bì, hôn mê, bỏ bú nhưng thường ít số. Đây là những biểu hiện sớm cho thấy vàng da đã có thể ảnh hưởng đến não.
Các bà mẹ luôn cần ghi nhớ, giữa ngưỡng vàng da sinh lý đến bệnh lý rất mong manh. Hơn nữa, có những bé dù không có triệu chứng của vàng da, không nôn, vẫn chơi bình thường nhưng chất Bilirubin đã thấm vào não. Vì thế, có điều kiện, tốt nhất cho con tới viện khám để được lấy máu kiểm tra. Nếu bilirubin đến ngưỡng quy định bé sẽ được chiếu đèn điều trị. Được điều trị đúng cách, trẻ sẽ hết vàng da và không để lại bất cứ di chứng gì cho sức khoẻ của trẻ sau này.
Làm sao xác định nguyên nhân làm vàng da
Hỏi: Tôi năm nay 25 tuổi, sinh bé gái cách đây 1 tháng 2 ngày, cháu nặng 2,8 kg. Khi cháu sinh ra được 2 ngày, bác sĩ bảo cháu bị vàng da sinh lý và cho rằng chỉ 1 đến 2 tuần là hết nhưng hiện giờ cháu vẫn bị vàng da.
Phân của cháu màu vàng. Tôi có đưa cháu đến Bệnh viện Nhi Trung ương để khám và bác sĩ đã lấy máu của cháu để xét nghiệm. Kết quả xét nghiệm hóa sinh máu như sau: Creatinin: 49,8; Ca: 2,5; Bilirubin TP: 250,5; Bilirubin TT: 18,4; Bilirubin GT: 232,1.Bác sĩ đã kê đơn thuốc: Cifex, Anergy Jet, TopBone. Còn mẹ uống Folvit ngày 2 lần. Vậy con tôi có bị bệnh vàng da bệnh lý không? Cách điều trị thế nào? Các loại thuốc mà bác sĩ kê đơn ở trên có tác dụng gì?Diệp (ninhhongdiep…@yahoo.com)
Bác sĩ chuyên khoa 2 Nguyễn Thị Thu Hậu, Trưởng Khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Nhi Đồng 2 TPHCM, trả lời:
Theo như kết quả xét nghiệm máu của con bạn, cháu bị vàng da tăng bilirubin gián tiếp (với lượng bilirubin trực tiếp < 20% bilirubin toàn phần). Đồng thời phân của cháu có màu vàng thì nhiều khả năng đường mật của cháu không có hiện tượng tắc nghẽn. Kết quả chức năng thận và canxi máu cũng trong giới hạn bình thường.
Có nhiều nguyên nhân có thể gây vàng da tăng bilirubin gián tiếp: do tán huyết, thiếu men G6PD, suy giáp, bệnh nhiễm trùng mà hay gặp nhất là nhiễm trùng tiểu… Sau khi loại trừ các nguyên nhân bệnh lý thì cháu có thể là vàng da lành tính do sữa mẹ. Trong trường hợp này, bé bú mẹ hoàn toàn, bú tốt, tăng cân bình thường, không có bằng chứng tán huyết. Vàng da do sữa mẹ không đáng lo, sẽ tự hết sau 6 tuần-3 tháng tuổi. Nếu thử ngưng sữa mẹ khoảng 1-3 ngày, cho uống tạm sữa công thức bằng cách bón thìa thì cũng làm giảm vàng da. Đây cũng là một biện pháp để thử xem có phải vàng da sữa mẹ hay không. Phơi nắng cũng làm giảm bớt bilirubin, giảm bớt vàng da.
Cefixim là một loại kháng sinh phổ rộng thế hệ mới, dùng trong điều trị các nhiễm trùng. Không rõ là thời điểm cho uống thuốc đó, con bạn đang có viêm nhiễm ở một cơ quan nào của cơ thể hay là để điều trị bao vây. Anergy Jet là hỗn hợp vitamin nhóm B, sắt, canxi, kẽm, lysin…, còn TopBone là một dạng hoạt động của vitamin D, giúp hấp thu canxi tốt và chống còi xương. Mẹ uống Folvit cũng là thuốc bổ máu với thành phần là sắt và acid folic, vitamin B và C. Nói chung đây là những thuốc bổ hỗ trợ cho mẹ và con.
Bạn không nói rõ về tình trạng dinh dưỡng, sự phát triển của cháu, đồng thời chưa có đầy đủ các xét nghiệm cần thiết nên chưa thể xác định nguyên nhân gây vàng da. Bạn nên cho cháu đi khám lại sớm để có hướng chẩn đoán và điều trị thích hợp.
Bệnh vàng da sơ sinh có tái phát?
Hỏi: Đứa con đầu của tôi lúc mới sinh bị mắc bệnh vàng da đã phải điều trị tại bệnh viện bằng phương pháp chiếu đèn trong lồng kính và thay máu. Giờ cháu hơn 2 tuổi và sức khỏe bình thường. Liệu bệnh vàng da có tái phát không? Cháu có cần phải đi khám định kỳ để kiểm tra không? Liệu khi tôi sinh cháu thứ hai, cháu có nguy cơ bị vàng da giống anh của nó không? Tôi nên làm gì để phòng tránh? Chân thành cảm ơn. ( Hồng Dương)
ThS.BS Ngô Minh Xuân – Trưởng khoa sơ sinh BV Từ Dũ TP.HCM trả lời:
– Bệnh vàng da sơ sinh do tăng bilirubin gián tiếp gặp ở đa số trẻ sinh non và khoảng 25% trẻ sinh đủ tháng.
– Vàng da sinh lý có thể tự hết nhưng cũng có thể chuyển thành vàng da bệnh lý.
– Nếu không phát hiện và điều trị kịp thời, trẻ vàng da bệnh lý có thể bị biến chứng nhiễm độc thần kinh, mà hậu quả rất thảm khốc là trẻ sẽ tử vong, nếu sống sót cũng bị bại não suốt đời.
Con đầu của chị hiện đã được 2 tuổi và có sức khỏe bình thường là điều rất đáng mừng, vì cháu đã được thay máu kịp thời và không bị di chứng thần kinh do bệnh vàng da sơ sinh.
Sau tháng đầu tiên, bệnh vàng da sơ sinh không còn tái phát nữa. Chỉ cần đưa cháu đi khám định kỳ để theo dõi sự phát triển thể chất, tâm sinh lý và chích ngừa như các trẻ khác.
Bệnh vàng da sơ sinh có nhiều nguyên nhân khác nhau. Vì chị không cho biết con đầu của chị bị vàng da do nguyên nhân gì nên tôi không thể biết cháu thứ hai có thể bị vàng da như cháu đầu không. Tuy nhiên chị đừng quá lo lắng, vì nếu phát hiện sớm đa số cháu vàng da có thể được điều trị bằng chiếu đèn ánh sáng xanh dương, ít khi phải thay máu.
Chị nên sinh cháu thứ hai tại một bệnh viện sản – nhi có khoa sơ sinh. Sau khi sinh cháu, chị nên cho cháu bú sớm và bú đủ sữa, nằm trong phòng có đầy đủ ánh sáng và theo dõi màu da cháu nhiều lần trong ngày dưới sự hướng dẫn của bác sĩ và nữ hộ sinh. Khi có triệu chứng bất thường, báo ngay cho cán bộ y tế để có hướng xử trí kịp thời.
Chúc chị mọi sự tốt lành!
Trẻ sơ sinh bị vàng da, có phải bệnh nguy hiểm?
Hỏi: Con tôi nay được 26 ngày tuổi. Lúc mới sinh da cháu hơi vàng, BS bảo đó là vàng sinh lý, khoảng 1 tuần cháu sẽ khỏi. Nhưng đến nay da cháu vẫn còn vàng. Như thế cháu có bị bệnh gì không, tôi phải điều trị cho cháu như thế nào? Cháu lúc sinh được 3kg, nay được 3,6kg, bú khỏe nhưng để nằm thì hay ọc sữa, tôi thấy cháu hay uốn mình và ngáp. Bác sĩ có thể tư vấn? (Lý Hồng Lập – Đà Nẵng)
Đáp: Vàng da ở trẻ sơ sinh rất thường xảy ra. Da và mắt của bé bị vàng do có quá nhiều sắc tố Bilirubin trong máu. Bilirubin là một sắc tố mật màu vàng, là một sản phẩm được giải phóng ra từ các hồng cầu nguyên thủy từ mẹ truyền qua con bị vỡ. Bé vàng da rất rõ vào ngày thứ 2-3 sau sinh và kéo dài từ 7-10 ngày. Trong thời gian này gan của bé được phát triển đầy đủ nên có thể chuyển hóa được các sắc tố mật thừa ra tạo nên bởi các hồng cầu bị hủy. Đây là một loại vàng da sinh lý, thường tự hết mà không cần điều trị. Tuy nhiên, nếu lượng Bilirubin máu cao thì cần cho bé làm quang trị liệu: dùng đèn tử ngoại được điều chỉnh để chiếu xuyên qua da làm sắc tố rubin biến thành những chất tan trong nước và thải qua nước tiểu (phải được tiến hành trong bệnh viện).
Ngoài ra. còn một số trường hợp vàng da sinh lý không phải do tán huyết (hồng cầu từ người mẹ truyền qua nhau thai sang con bị vỡ, còn lại trong những ngày đầu) như: vàng da ở trẻ sinh non, vàng da ở con trai do mẹ có dùng thuốc tránh thai, trẻ được cho bú trễ… cũng là những yếu tố thuận lợi khiến xảy ra hiện tượng vàng da sinh lý. Một loại vàng da sinh lý khác là vàng da do sữa mẹ, thường xuất hiện vào ngày thứ 5, tiếp theo giai đoạn vàng da do huyết tán, diễn biến lành tính nhưng thường kéo dài 4-5 tuần lễ. Trường hợp này, nếu ngưng sữa mẹ thì hiện tượng vàng da giảm đột ngột và biến mất 2-3 ngày sau, nhưng khi bú lại dễ bị tái vàng da do ở một số phụ nữ trong sữa có men lipoproteine lipase, đun nóng sữa mẹ ở 56 độ C sẽ phá hủy được men này.
Đa phần vàng da sinh lý thường mất đi sau 10 ngày, muộn nhất là 4-5 tuần và không kèm theo các biểu hiện gan, lách to; trẻ không có các triệu chứng gì đặc biệt. Nếu xuất hiện vàng da kéo dài, kèm theo bé bị co giật hoặc ngủ li bì, ói ra nhiều (không phải ọc sữa bình thường sau khi bú)… thì nên đưa bé đi khám bác sĩ nhi khoa.
Ngăn ngừa bệnh vàng da ở trẻ
Tùy mức độ nhẹ hay nặng, trẻ bị vàng da bệnh lý có thể bị từ tổn thương cơ mắt, thị lực đến giảm sức nghe hoặc điếc, rối loạn vận động hoặc thiểu năng trí tuệ.
Vàng da sinh lý rất phổ biến, gặp đến 60% – 80% ở trẻ sơ sinh. Đặc điểm nổi bật của vàng da sinh lý là xuất hiện muộn, sau khi sinh 2 đến 3 ngày. Đa số vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng bình thường nhưng cũng có trường hợp vàng da là do bệnh lý gây nên.
Nguy cơ gây tổn thương não
Có trẻ bị vàng da xuất hiện thời kỳ sơ sinh do nhiều nguyên nhân và bệnh lý khác nhau, làm tăng cao lượng bilirubin. Bệnh lý này có thể xuất hiện rất sớm, ngay sau sinh. Nhưng trong vòng 24 giờ sau khi sinh, hàng rào bảo vệ bộ não của trẻ sơ sinh chưa được hoàn thiện, mặt khác chức năng gan cũng chưa đủ tốt để thải nhanh bilirubin. Vàng da sơ sinh bệnh lý nếu không phát hiện sớm và điều trị kịp thời có thể đưa đến biến chứng nguy hiểm là tổn thương não lâu dài và nặng hơn là tử vong sơ sinh. Biến chứng nặng của vàng nhân não là một dị tật não suốt đời, tùy mức độ nhẹ hay nặng, và biểu hiện rất đa dạng từ tổn thương cơ mắt, thị lực đến giảm sức nghe hoặc điếc, cũng có thể rối loạn vận động hoặc thiểu năng trí tuệ… và nguy hiểm nhất là trẻ có thể tử vong ngay trong kỳ sơ sinh.
Một loại vàng da khác xuất hiện sớm nhưng thời gian kéo dài hơn thời gian của vàng da sinh lý, tức là sau 2 tuần mà mức độ vàng da không giảm, lại còn vàng hoặc vàng hơn, tổn thương này thường do bệnh lý gan – mật.
Còn ở trẻ vàng da sinh lý, ngoài biểu hiện da vàng, trẻ không có một dấu hiệu bất thường nào khác, trẻ vẫn bú, ngủ ngoan. Vàng da xuất hiện đầu tiên ở mặt, rồi có thể tăng dần lên, lan toàn thân, sau đó nhờ gan thanh lọc nên vàng da giảm dần và hết sau khoảng 1-2 tuần. Các biện pháp làm tăng quá trình thải nhanh bilirubin là cho trẻ bú mẹ tuyệt đối, bú nhiều lần trong ngày và phơi nắng sáng. Mỗi buổi sáng khi mặt trời mới lên, nếu là mùa ấm, nên cởi bỏ bớt quần áo trẻ, cho trẻ ra ngoài phơi nắng 5-10 phút. Làm điều này sẽ giúp giảm vàng da nhanh hơn.
Phát hiện sớm để tránh biến chứng
Vàng da bệnh lý nếu phát hiện kịp thời, đem trẻ đến bệnh viện thì có thể điều trị và ngăn ngừa được các biến chứng. Các bà mẹ cần phải theo dõi trẻ sau khi sinh bằng cách xem trong ngày đầu tiên, có xuất hiện vàng da hay không. Không nên trùm bọc kín trẻ và khi xem nên xem ngoài ánh sáng trời. Vàng da xuất hiện sớm nhất ở vùng dưới lưỡi của trẻ, sau đó mới đến trên mặt, lan toàn thân, có thể cả tròng trắng của mắt.
Nếu trẻ có vàng da trong ngày đầu tiên (24 giờ) sau khi sinh hoặc trong vòng 2-3 ngày sau sinh có các triệu chứng đi kèm như không chịu bú, lơ mơ hoặc ngủ lịm, khó đánh thức, khóc thét, nhũn người hoặc co giật, người cong như con tôm cổ ngửa ra sau, hoặc sốt là những biểu hiện sớm của vàng nhân não, phải đem trẻ đi bệnh viện gấp. Cần chú ý kỹ hơn ở những trẻ sinh non, thiếu tháng và trẻ có anh chị đã từng có biểu hiện vàng da nặng. Ngoài ra, nếu trẻ vàng da kéo dài hơn hai tuần không giảm thì cũng phải đưa trẻ đi khám để loại trừ bệnh lý gan – mật và các bệnh lý khác.
Có thể vàng da ứ mật vì viêm gan
Theo bác sĩ Hoàng Lê Phúc, Trưởng Khoa Tiêu hóa Bệnh viện Nhi Đồng 1 TPHCM, vàng da kéo dài ở trẻ hơn 2 tuần tuổi thường là do bệnh lý, đặc biệt là các bệnh ở gan, có thể do trẻ bị teo đường mật bẩm sinh hoặc viêm gan hoặc bệnh lý nhiễm trùng bào thai gây ứ mật hay các bệnh lý rối loạn chuyển hóa… Những bệnh lý này cần được chẩn đoán và điều trị sớm, nhất là đối với bệnh teo đường mật bẩm sinh, cần phẫu thuật trước 3 tháng tuổi để tránh tình trạng ứ mật dẫn đến xơ gan. Người VN vẫn còn thói quen cho các bà mẹ và trẻ trong vòng tháng đầu sau sinh nằm trong buồng tối, có người hầu như không dám bước ra ánh sáng, đến ngày trẻ đầy tháng đem ra ngoài mới phát hiện vàng da.
Nhiều trường hợp trẻ vàng da được gia đình tự điều trị không thích hợp, khi đến bệnh viện thì quá muộn, trẻ đã bị suy gan, xơ gan. Dù không phải trẻ bị vàng da nào cũng có thể chữa khỏi hoàn toàn nhưng việc chẩn đoán sớm và điều trị thích hợp có thể giúp tăng chất lượng cuộc sống, kéo dài đời sống của trẻ, chờ ghép gan. Để phát hiện sớm tình trạng vàng da, các bà mẹ không nên nằm buồng tối sau sinh, nên thường xuyên mang trẻ ra ánh sáng để quan sát, phát hiện kịp thời màu sắc bất thường của da. Những trẻ có tình trạng vàng da kéo dài hơn 2 tuần sau sinh nên đưa đến khám tại bệnh viện, không nên xem thường hoặc tự chạy chữa. Ngoài ra, cũng cần quan sát phân và nước tiểu của trẻ. Nếu trẻ bị vàng da có tiêu phân bạc màu, phân trắng, tiểu vàng sậm dù đã uống đủ nước, cần phải đưa trẻ đến bệnh viện để được khám và điều trị thậm chí khi trẻ trông khỏe mạnh, bụ bẫm.
Bác sĩ ơi tư vấn giúp e với ạ.
Bé nhà e đuoqcj 1.5 tháng bị vàng da kéo dài lúc 1 tháng e có cho cháu đi khám bs kê cho sắt + canxi +vitamin D và atiso về cho cháu uống nhưng đến nay vẫn cháu vẫn còn vàng vàng mắt vvaf toàn thân rõ nhất là ở mặt vậy có sao không ạ.xét nghiệm thì chỉ số biliruni tp là 236,tt:23,gt:213.bs cho e hỏi là thế là bé nhà e bị sao mà mãi k hết vàng da k ạ.cháu vẫn bú ngủ tốt tăng cân bt
Em xin chân thành cảm ơn bsaj
Chào bạn,
Vàng da được chia thành 2 mức độ:
– Nhẹ: Da hơi vàng ở mặt, thân mình; trẻ vẫn bú tốt.
– Nặng: Da vàng sậm, lan xuống tay, chân; trẻ bú kém, bỏ bú; hoặc vàng da xuất hiện sớm, trong vòng 1 – 2 ngày sau sinh. Những trẻ sinh non, nhiễm trùng, sinh ngạt dễ bị vàng da nặng.
Điều trị
Cho đến nay, tại các khoa Sơ sinh, vàng da sơ sinh được điều trị bởi ba phương pháp chính, đó là:
– Cung cấp đầy đủ nước và năng lượng (qua cho bú hoặc truyền dịch), truyền Albumine và dùng một số loại thuốc để gia tăng tốc độ chuyển hoá bilirubin gián tiếp.
– Chiếu đèn là phương pháp điều trị vàng da sơ sinh hiệu quả nhất, an toàn, đơn giản và kinh tế nhất.
– Thay máu khi bé có triệu chứng đe dọa nhiễm độc thần kinh do Bilirubin trong máu tăng cao.
Các bác sĩ có thể sử dụng một, hai hay ba phương pháp cùng lúc tuỳ theo từng trường hợp.
– Đối với trường hợp nhẹ, có thể điều trị tại nhà bằng cách tắm nắng. Đặt trẻ gần cửa sổ, nơi có ánh nắng dịu của mặt trời (vào khoảng 8 – 8h30 mỗi sáng, lúc trời không quá nóng hay quá lạnh). Cho trẻ bú nhiều lần trong ngày vì sữa mẹ giúp đào thải nhanh chất Bilirubin qua đường tiêu hóa. Cần theo dõi diễn tiến của chứng vàng da mỗi ngày trong vòng 7-10 ngày sau sinh.
Theo như bạn nói thì con bạn đang trong trường hợp nhẹ, các bác sĩ kê đơn chủ yếu là thuốc bổ cho bé. Bé vẫn tăng cân, bú tốt thì không sao đâu bạn. Bạn nhớ tăng cường tắm nắng cho bé. Mùa hè trời thường nắng sớm nên bạn tắm nắng cho bé trước 8h, tránh nắng gắt khiến bé bị rát da, da bé vẫn còn mỏng manh. Phơi nắng toàn thân trong vòng 20 phút, che mắt bé để tránh ánh nắng trực tiếp vào mắt, có thể gây mù mắt.
Chúc bé bạn khỏe mạnh
Nhờ Bs tư vấn giúp em!
Em sinh cháu thứ hai đc 3,3kg; sinh đủ tháng. hiện cháu đc 1 tháng 10 ngày nhưng vẫn bị vàng da. Cháu bú mẹ bình thường, ngủ bình thường, đi đại tiện màu vàng; khi sinh ra đc mấy ngày thì vàng da; vàng ở chân tay đã hết nhưng giờ vàng ở mặt vẫn còn ( lúc trông vàng nhiều lúc trông ít). em có đi xét nghiệm máu cho cháu lúc đc hơn tháng thì các chỉ số creatinin 11; ure 1,4; bilirubin TP 245,9; bilirubin TT 19,7. Ngoài ra e có kq phân tích tế bào máu ngoại vi bs kết luận bình thường, siêu âm gan thận mật bình thường. hàng ngày e vẫn cho tắm nắng và mới uống thêm đơn bs kê là vitamin D3. Nhờ bs tư vấn giúp em, e xin cảm ơn nhiều!